Organy wykonawcze Gmin i Powiatów (Województwa), w celu realizacji założeń ustawy Prawo ochrony środowiska oraz o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, są zobowiązane sporządzić gminny lub powiatowy (wojewódzki) program ochrony środowiska oraz na bieżąco go aktualizować.
Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska pozwala przeanalizować zmiany jakie zachodzą na danym terenie, co z kolei umożliwia organom podjąć decyzję o przeprowadzeniu lub zaniechaniu dotychczasowych działań w celu doprowadzenia środowiska przyrodniczego do stanu równowagi i podążania w kierunku zrównoważonego rozwoju.
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2018 poz. 799), Gminy i Powiaty (także Województwa) zobowiązane są wykonywać program ochrony środowiska (POŚ) jako dokument uzupełniający lokalną politykę rozwoju oraz dostosowywać założenia POŚ do strategii rozwoju, w tym do programów operacyjnych w skali województwa i kraju.
W związku ze zmianą przepisów (nowelizacją ustawy o odpadach oraz wprowadzeniem zmiany w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach), Gminy i Powiaty nie są już zobowiązane do wykonywania planów gospodarki odpadami. Plany gospodarki odpadami wykonywane są tylko na poziomie województwa.
Program Ochrony Środowiska musi opierać się na analizie aktualnego stanu środowiska. Ponadto przeanalizowane powinny zostać dotychczas obowiązujące oraz określone powinny zostać nowe cele i priorytety ekologiczne dla Gminy lub Powiatu (Województwa). Projekt dokumentu ma także zawierać rodzaje oraz harmonogram wdrażania działań proekologicznych, łącznie ze środkami niezbędnymi do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe.
Ministerstwo Środowiska w roku 2015 opublikowało Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska.
Program Ochrony Środowiska, jako strategiczny dokument często określający ramy dla realizacji konkretnych przedsięwzięć może podlegać obowiązkowi przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania projektu dokumentu na środowisko oraz wykonaniu prognozy oddziaływania tego projektu (o ile będzie to wymagane po uzgodnieniu z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska oraz Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym).
POŚ podlega zaopiniowaniu przez właściwy Zarząd Powiatu (w przypadku dokumentów gminnych) oraz przez Zarząd Województwa (w przypadku dokumentów powiatowych).
Zgodnie z ustawą OOŚ i Prawo ochrony środowiska dokument ten musi być również udostępniony w celu przeprowadzenia udziału społeczeństwa w procesie opracowywania i uchwalania dokumentów.
